Wat is smetvrees en hoe ga je ermee om?

De meeste mensen zullen goed nadenken over hun hygiëne, maar wanneer je er alleen nog maar mee bezig kan zijn is er mogelijk sprake van smetvrees. Dit is een extreme angst voor vuil en bacteriën. Maar hoe ga je hiermee om? En kan je er vanaf komen?

In dit artikel vertellen we je wat smetvrees is en hoe dit kan ontstaan. Daarnaast geven we je ook een aantal tips om ermee om te gaan.

De inhoud van dit artikel is gebaseerd op wetenschappelijke publicaties en is geschreven in samenwerking met medische specialisten / voedingsdeskundigen.

Wat is smetvrees?

Hoewel de meeste mensen deze term gewoon gebruiken, is smetvrees niet een officiële term. De extreme angst voor vuil en bacteriën stamt namelijk vaak af van een onderliggende dwangstoornis^[1]MIND. (2022, 17 maart). Smetvrees. Wij Zijn MIND. Geraadpleegd op 29 juni 2022, van https://wijzijnmind.nl/psychische-klachten/psychipedia/smetvrees. Bij een dwangstoornis heb je vaak last van dwangmatige gedachten en handelingen. Zo zal iemand met smetvrees heel vaak diens handen wassen, of juist dingen gaan schoonmaken.

Smetvrees is dus vaak een onderdeel van obsessief-compulsieve dwangstoornis (OCD). De handelingen die je uitvoert zijn een gevolg van deze stoornis. Op deze momenten kan je zelf bijvoorbeeld rationeel bedenken dat het niet nodig is om 3 keer je handen te wassen, maar kan je hier vrij weinig tegenin brengen. Het geeft namelijk angst om dit niet te doen.

Er bestaan allerlei verschillende uitingen van smetvrees. Sommige mensen zijn erg bang voor de verpreiding van bacteriën terwijl anderen juist het idee hebben dat zij zelf constant vuil zijn. Ook hebben mensen soms associaties met bepaalde objecten die zij als “vies” beschouwen. Wanneer zij dan in aanraking zijn gekomen met zo’n object, zullen zij direct daarna al het vuil van zich af moeten spoelen^[2]User, U. T. A. (z.d.). Obsessieve-compulsieve stoornis (dwangstoornis) | Hulpgids. Hulpgids.nl. Geraadpleegd op 29 juni 2022, van … Continue reading.

Hoe ontstaat smetvrees?

Behalve dat smetvrees een onderdeel is van OCD, is het handig om te kijken naar de mogelijke oorzaken van de obsessief-compulsieve dwangstoornis. Niet iedereen met OCD hoeft ook smetvrees te hebben, maar het is er wel een veelvoorkomend kenmerk van. De volgende factoren spelen allemaal een rol bij de ontwikkeling van OCD:

• Evolutiepsychologie. Vanuit deze psychologie zouden we het gedrag hebben om te gaan “hamsteren” om er zeker van te zijn dat je altijd voldoende middelen hebt om jezelf te kunnen onderhouden.
• Genetische factoren. OCD is erfelijk, dus wanneer je ouders of iemand in je nabije familie het heeft, bestaat er een kans dat je het van hen overneemt.
• Neurologische afwijkingen. De hersenen van mensen met OCD zien er vaak anders uit dan mensen zonder deze stoornis. Mensen met een dwangstoornis hebben vaak meer grijze massa en minder witte massa. Ook zou er sprake kunnen zijn van een hyperconnectiviteit van de voorste hersengebieden, wat leidt tot verstoringen.
• Dysfunctie van de neurotransmitters. Ook is het mogelijk dat er een dysfunctie heerst bij de neurotransmitters van je hersenen. Hierbij zijn twee mogelijkheden: te weinig serotonine, of juist teveel dopamine.
• Hersenschade. In sommige gevallen kan OCD een gevolg zijn van hersenschade die men eerder in hun leven heeft opgelopen.

De kenmerken

Zoals we eerder al benoemden, hoeft niet iedereen met OCD last van smetvrees te hebben. Er zijn wel een aantal kenmerken waaraan je kan herkennen of iemand mogelijk smetvrees heeft^[3]De Korte, T. (2018, 9 november). Smetvrees. Hoe herken je het en hoe ga je ermee om? De Psycholoog. Geraadpleegd op 29 juni 2022, van https://www.depsycholoog.nl/smetvrees/. Deze kenmerken leggen echter niets vast, uiteindelijk zal een arts de definitieve diagnose moeten stellen.

• Extreem vaak handen wassen.
• Regelmatig bepaalde objecten schoonnmaken (zoals lichtknopjes of deurklinken).
• Zich afsluiten van de wereld.
• Erg veel controle moeten hebben.
• Het vermijden van bepaalde objecten.
• Bepaalde objecten helemaal niet aanraken of alleen met een doekje/zakje.
• Opvallend vaak douchen.
• Een bepaald ritueel/volgorde hebben bij het schoonmaken en opnieuw moeten beginnen als er iets mis gaat.
• Veelvuldig gebruik van plastic zakjes of doekjes om dingen mee op te bergen of aan te raken.
• Van slag raken wanneer hen iets aanraakt wat “vies” is.
• Alleen hun eigen eten willen bereiden.

Hoe ga je om met smetvrees?

Wanneer je zelf smetvrees hebt of iemand kent die het heeft, is het goed om te weten hoe je hiermee het beste kan omgaan. Jezelf of anderen dwingen om toch “vieze” dingen aan te raken werkt vaak averechts, dus het is verstandig om er met begrip mee om te gaan. Wij hebben hieronder een aantal tips voor je op een rij gezet.

1. Bezoek een professional

Het belangrijkste is om iemand te hebben die je angst begrijpt en je hierbij kan helpen. Een goede hulpverlener zal je namelijk hulpmiddelen bieden die je leven wat makkelijker maken. Zo krijg je zelf meer rust en kan je de klachten mogelijk ook verminderen.

2. Praat erover

Door erover te praten met iemand die je vertrouwd, kan je aan diegene vragen of zij je willen ondersteunen.

3. Probeer kalmeringsoefeningen

Het kan erg stressvol zijn om te leven met smetvrees. Het kan dan ook helpen om zo nu en dan kalmeringsoefeningen te doen om weer even te “grounden”. Soms geeft het je ook meer inzicht in de situatie, waardoor je deze makkelijker kan overkomen.